Ηταν ζήτημα χρόνου να ταξιδέψει η ψευδής είδηση και στην Ελλάδα. Λίγο πριν από τις επτά το πρωί της 15ης Απριλίου, χρήστης του Facebook στην Αθήνα ανήρτησε στο προφίλ του πέντε φωτογραφίες από τη Συρία, υποστηρίζοντας ότι «η ρίψη χημικών είναι μύθος που χαλκεύτηκε από τα δυτικά ΜΜΕ». Στις εικόνες, όπως έγραψε, διακρίνονταν ηθοποιοί που υποδύονταν τα θύματα της υποτιθέμενης επίθεσης. Οι ίδιες εικόνες, με παρόμοιους ισχυρισμούς, είχαν προβληθεί από ρωσικό τηλεοπτικό σταθμό και αποδομήθηκαν πλήρως στις 13 Απριλίου από την ιστοσελίδα Bellingcat. Επρόκειτο για φωτογραφίες από τα γυρίσματα της συριακής ταινίας «Επαναστάτης».
Οι φωτογραφίες από το πλατό της ταινίας «Revolutionary Man» που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της ρωσικής προπαγάνδας για να δείξουν ότι σκηνοθετήθηκαν οι επιθέσεις με χημικά στη Συρία.
Κάποιος υπέδειξε στον Ελληνα χρήστη το λάθος της ανάρτησής του, επικαλούμενος αντίστοιχο διαφωτιστικό δημοσίευμα της ιστοσελίδας Ellinika Hoaxes και εκείνος προσέθεσε τη διευκρίνιση: «Οι φωτογραφίες είναι από γύρισμα ταινίας, με παρόμοιο περιεχόμενο». Υποστήριξε ακόμη ότι ο τοίχος του στο Facebook «δεν είναι ειδησεογραφικός». Στις 34 ώρες, όμως, που μεσολάβησαν από την αρχική ανάρτηση μέχρι τη διόρθωσή του, η ψεύτικη είδηση είχε ήδη μοιραστεί εκατοντάδες φορές. Αυτή τη στιγμή μετράει πάνω από 3.000 κοινοποιήσεις.
Ο Αλέξιος Μαντζαρλής ελπίζει ότι θα περιοριστούν φαινόμενα παραπληροφόρησης σαν κι αυτό. Ως επικεφαλής του International Fact-Checking Network (IFCN) στο αμερικανικό ινστιτούτο Poynter εκπαιδεύει δημοσιογράφους διεθνώς και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ οργανώσεων που ασχολούνται με τον έλεγχο των ψευδών ειδήσεων. Πρόσφατα ταξίδεψε γι’ αυτό τον λόγο στην Τουρκία, ενώ ακολουθούν αποστολές του στη Βραζιλία, στη Σιγκαπούρη, στη Νότια Κορέα.
Από τον Νοέμβριο του 2016, το δίκτυο στο οποίο είναι επικεφαλής πίεζε τον ιδρυτή του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ να λάβει αντίστοιχα μέτρα. Το αποτέλεσμα ήταν η πιλοτική συνεργασία του μέσου κοινωνικής δικτύωσης με ομάδες κατάρριψης των fake news, οι οποίες έχουν υπογράψει τον κώδικα αξιών του IFCN.
Η αρχή έγινε την άνοιξη του 2017. Η σχετική υπηρεσία προσφέρεται μέχρι στιγμής μόνο σε ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Ιταλία, Μεξικό και Ινδονησία. Οι χρήστες του Facebook σε αυτές τις χώρες μπορούν να επισημάνουν αναρτήσεις συνδέσμων που τους φαίνονται ανακριβείς. Επειτα οι συνεργαζόμενες ομάδες ελέγχουν το περιεχόμενο των ύποπτων δημοσιευμάτων. Εφόσον το διαψεύσουν, εμφανίζεται κάτω από την ανάρτηση σχετική προειδοποίηση για να τη δουν και οι φίλοι του χρήστη. Ενας χρόνος έχει συμπληρωθεί από το ξεκίνημα αυτής της συνεργασίας με το Facebook και ο κ. Μαντζαρλής εξηγεί στην «Κ» ότι τουλάχιστον κατά τους πρώτους μήνες το σχετικό εργαλείο δεν δούλευε όπως θα έπρεπε και οι ελεγκτές είχαν κουραστεί.
«Χρειαζόμαστε στοιχεία για να δούμε πόσος κόσμος είδε τις διορθώσεις των fact checkers και πώς έχει προχωρήσει αυτή η προσπάθεια», λέει. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει επίσημα γνωστός ο αντίκτυπος αυτού του εγχειρήματος. Σε email στελέχους του Facebook που διέρρευσε στην ιστοσελίδα BuzzFeed αναφέρεται ότι μετά τις διορθώσεις των ελεγκτών μειώνονται οι εμφανίσεις των ψευδών ειδήσεων έως και 80%. Ωστόσο, σύμφωνα με το ίδιο email, χρειάζονται συνήθως πάνω από τρεις ημέρες μέχρι να διασταυρωθεί και να ελεγχθεί πλήρως κάποια ύποπτη ανάρτηση. Το διάστημα αυτό είναι μεγάλο. Μέχρι να καταρριφθεί, η πλάνη ταξιδεύει ανεξέλεγκτα στο Διαδίκτυο.
Ελεγχος εικόνων
«Το εργαλείο αρχικά προσφερόταν μόνο σε links. Ωστόσο, τα περισσότερα ψεύδη διαδίδονται ευρέως μέσω βίντεο και φωτογραφιών», λέει ο κ. Μαντζαρλής. Οπως διευκρινίζει ο ίδιος, πάντως, εδώ και ένα μήνα σε ορισμένες από τις επτά χώρες υπάρχει η δυνατότητα να ελέγχονται και εικόνες. Δεν είναι γνωστό ακόμη εάν το ίδιο εργαλείο γίνει κάποια στιγμή διαθέσιμο και στην Ελλάδα.
