Στη Μεσόγειο θάλασσα έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα περισσότεροι από 1.000 βιολογικοί εισβολείς, με το μεγαλύτερο ποσοστό να έχει εισέλθει από τη Διώρυγα του Σουέζ (λεσσεψιανοί μετανάστες), ενώ κάποια είδη έχουν μεταφερθεί με το έρμα των πλοίων, λόγω του εμπορίου για ενυδρεία αλλά και μέσω της ιχθυοκαλλιέργειας, γεγονός που δυσχεραίνει την κατάσταση της αλιείας και συμβάλλει με την σειρά του στην μείωση των ιχθυοαποθεμάτων. Ο μεγαλύτερος αριθμός ξενικών ειδών στη Μεσόγειο έχει αποδοθεί στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, π.χ., υδατοκαλλιέργειες και τουριστικές δραστηριότητες, ναυτιλία, στην παρουσία πολυάριθμων βιότοπων ευαίσθητων στις εισβολές (λιμνοθάλασσες, εκβολές, μαρίνες). Το άνοιγμα του καναλιού του Σουέζ είχε οδηγήσει στην εισαγωγή εκατοντάδων Λεσσεψιανών μεταναστών. Γενικά, οι εισβολείς θεωρούνται ο δεύτερος πιο βασικός λόγος για την μείωση της βιοποικιλότητας (ο πρώτος λόγος είναι η καταστροφή των βιοτόπων) και είναι γνωστή σαν μια από τις τέσσερις πιο μεγάλες απειλές στο παγκόσμιο ωκεανό, σε μικρή, μεσαία και μεγάλη κλίμακα. Ας εξηγήσουμε όμως τι εννοούμε είδος εισβολέα, ώστε να καταλάβουν και οι αναγνώστες μας που αναφερόμαστε. Ως είδος ‘εισβολέα’ ορίζεται το αλλόχθον είδος (είδος από άλλο οικοσυστήματα) που εμφανίζεται σε μία περιοχή(γεωγραφικός ορισμός). Οι εισβολείς είναι είτε είδη που έχουν αποικίσει μια περιοχή, έχουν αναπτύξει βιώσιμους πληθυσμούς και αναπαράγονται, δηλαδή, έχουν εγκατασταθεί, είτε είδη που έχουν εισαχθεί σε μια περιοχή, αλλά βρίσκονται σε ένα μεταβατικό στάδιο και δεν έχουν ακόμα αναπτύξει βιώσιμους πληθυσμούς.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 300 θαλάσσια ξενικά είδη μεταξύ των οποίων αρκετά είδη λαγοκέφαλων, που είναι τοξικά για τον άνθρωπο και η κατανάλωση μπορεί να επιφέρει μέχρι και θάνατο, το σουπιοκαλάμαρο (Sepioteuthis lessoniana), η δηλητηριώδης Μέδουσα νομάδας (Phopilema nomadic) και πιο πρόσφατα το διάσημο λεονταρόψαρο (pterois miles).
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με το λαγοκέφαλο (Lagocephalus sceleratus), ένα από τα πρώτα είδη Λεσσεψιανών μεταναστών που μέσω της Διώρυγας του Σουέζ εισήλθαν στην Μεσόγειο θάλασσα και κατεπέκταση και στις Ελληνικές Θάλασσες.
Tο 2005 εμφανίστηκε στο Ισραήλ και τώρα είναι κοινό στις ανατολικές ακτές της Μεσογείου. Το πέρασμά του έγινε από την Διώρυγα του Σουέζ και βρέθηκε στα Ελληνικά ύδατα, για πρώτη φορά τον Ιούλιο και τον Δεκέμβριο του 2005 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Σύμης-Ρόδου-Καστελόριζου και αργότερα επεκτάθηκε στο υπόλοιπο Νότιο Αιγαίο.
Μήκος: 20-60cm
Μέγιστο Μήκος: 110cm
Βάρος: Συνήθως έχει βάρος 1500-1700gr, ενώ το μέγιστο βάρος του είναι 1700gr.
Σχήμα και Χρωματισμός: το πίσω και το πάνω πλευρό του, είναι αργυροειδές προς το γκρι και καλύπτεται από σκούρα στίγματα στη ράχη. Στο πλευρό έχει μια ασημένια λωρίδα και η κοιλιά του είναι άσπρη. Το σώμα του είναι επίμηκες με σχήμα τορπίλης, χωρίς καθόλου λέπια, ενώ έχει την ικανότητα να το διογκώσει όταν απειλείται το ραχιαίο και το εδρικό πτερύγιο του είναι το ένα απέναντι από το άλλο, το ουραίο πτερύγιο είναι λεπτό και διχαλωτό. Το θωρακικά πτερύγια είναι πλατιά, ενώ δεν εμφανίζει κοιλιακά πτερύγια και οι βραγχιακές του σχισμές είναι μπροστά από τα θωρακικά πτερύγια. Το κεφάλι του είναι μεγάλο με αμβλύ ρύγχος και μεγάλα μάτια. Χαρακτηριστικό για την αναγνώρισή του είναι τα τέσσερα μυτερά μπροστινά δόντια του, δύο στην άνω και δύο στην κάτω γνάθο που το κάνουν να μοιάζει με ‘λαγό’, για αυτό πήρε και το όνομα ‘Λαγοκέφαλος’. Ο λαγοκέφαλος διαθέτει ένα ισχυρό ‘δηλητήριο’ την τετροδοτοξίνη TTX, που βρίσκεται συγκεντρωμένη σε μεγάλες ποσότητες στο ήπαρ, τα αβγά και το δέρμα του ψαριού. Η ουσία αυτή είναι 1250 φορές πιο ισχυρή από το κυάνιο. Αντίδοτο δεν υπάρχει, και η όποια θεραπεία είναι μόνο συμπτωματική. Θεωρείται και ιδιαίτερα επικίνδυνο κατά το χρονικό διάστημα από το Μάιο μέχρι και τον Ιούλιο, καθώς τότε οι ποσότητες αυτές αυξάνονται λόγω της αναπαραγωγικής περιόδου και είναι ικανές να επιφέρουν ακόμα και θάνατο.
Διατροφή: Δεν έχει γίνει γνωστή ακόμα η διατροφή του συγκεκριμένου ψαριού. Από πολλές μελέτες όμως προκύπτει ότι μπορεί να καταναλώσει τα πάντα στο πέρασμά του με μια ιδιαίτερη προτίμηση στο ψάρι Σκορπιός (Scorpaena). Γεγονός το οποίο μας παραπέμπει στο ότι το ψάρι αυτό καταναλώνει τα δικά ψάρια χωρίς αυτό να καταναλώνεται, επομένως ο πληθυσμός του αυξάνεται συνέχεια με πολύ γρήγορους ρυθμούς καταλαμβάνονται έτσι τις οικοθέσεις των δικών μας ψαριών, το οποίο οδηγεί στον αφανισμό των ψαριών της Μεσογείου αλλά και των Ελληνικών θαλασσών και κατεπέκταση και στην καταστροφή της βιοποικιλότητας του οικοσυστήματός μας.
Μήπως λοιπόν φίλε αναγνώστη ήρθε η ώρα να ενημερωθείς για την κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον σου και ως καταναλωτής αλλά πάνω απ όλα ως άνθρωπος. Το περιβάλλον μας είμαστε εμείς.
Ιωάννα Καρουμπαλη
Ιχθυοπαθολόγος
