Tου Αναστάσιου Ντούγκα,
Το bullying ή αλλιώς σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο που δεν είναι καινούργιο στην ελληνική κοινωνία. Ανέκαθεν υπήρχαν «νταήδες» που ασκούσαν κάθε είδους παρενόχληση και βία στα πιο αδύναμα παιδιά. Σήμερα, όμως, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και του διαδικτύου το φαινόμενο ξέφυγε από τα όρια μιας παραβατικής συμπεριφοράς που ασκείται σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Το αισιόδοξο είναι πως, όσο ο σχολικός εκφοβισμός έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, άλλο τόσο γιγαντώνεται και η αντίδραση των μαθητών, των δασκάλων, των γονέων αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.
Ως σχολικός εκφοβισμός νοείται η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ ατόμων εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας που είναι επαναλαμβανόμενη, εσκεμμένη και απρόκλητη. Αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη (σωματική ή προσωπικότητας). Κατευθύνεται σε εκείνα τα θύματα που εκλαμβάνονται από τους «θύτες» ως αδύναμα (σωματικά ή ψυχολογικά). Σκοπός του είναι η ταπείνωση, η καταδυνάστευση και η εξουθένωση του θύματος.
Οι μορφές βίας στον σχολικό εκφοβισμό είναι λεκτικές, σωματικές και δυστυχώς σήμερα το bullying ασκείται με ηλεκτρονικά μέσα. Δηλαδή με χρήση κινητού τηλεφώνου, με το διαδίκτυο και τη γενικότερη δημοσιοποίηση πληροφοριών στον αχανή χωροχρόνο του διαδικτύου.
Είναι σκόπιμο να αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά των παιδιών που ασκούν εκφοβισμό. Συνήθως είναι προσωπικότητες με έντονο ναρκισσισμό, υψηλή αυτοπεποίθηση και αδικαιολόγητα μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Είναι επίσης παιδιά με χαμηλό αυτοέλεγχο και έλλειψη ενσυναίσθησης. Τέλος, δεν διαθέτουν ηθικούς ενδοιασμούς και τις περισσότερες φορές δεν νιώθουν τύψεις για τις πράξεις τους. Ασφαλώς πρέπει να επισημάνουμε πως τις περισσότερες φορές τα παιδιά-θύτες είναι τα ίδια θύματα ενδοοικογενειακής βίας, λεκτικής ή σωματικής, ή στερούνται τη στοιχειώδη φροντίδα και οικογενειακή θαλπωρή.
Η αύξηση των περιστατικών βίας και σχολικού εκφοβισμού συνδέεται άμεσα και με την οικονομική κρίση που ταλανίζει τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία τα τελευταία δέκα χρόνια. Η οικονομική ένδεια απογυμνώνει τον άνθρωπο από τις ηθικές του αξίες μπροστά στον αγώνα για την επιβίωση. Εύλογα αυτή η κρίση χρημάτων και ηθικών αξιών επηρεάζει τις σχέσεις των μελών της ελληνικής οικογένειας με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται εντονότερα αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Πρόσφατες έρευνες φανερώνουν πως τα περιστατικά bullying έχουν διπλασιαστεί στην χώρα μας από το 2010. Σύμφωνα με πανευρωπαική μελέτη που εκπόνησε το Χαμόγελο του Παιδιού, η Ελλάδα κατέχει την 4η θέση ανάμεσα σε 41 κράτη, με το 1 στα 3 ελληνόπουλα να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Δεύτερη μελέτη που διεξήχθει από την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου σε σχολεία της Αττικής φανερώνουν πως το 16% των μαθητών δημοτικού έχει υποστεί σχολικό εκφοβισμό.
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού καταρχάς έχει έναν έντονο αντικοινωνικό χαρακτήρα που βλάπτει σοβαρά τη συλλογικότητα και την κοινωνική συνοχή. Έχει, όμως, και ποινική διάσταση παρόλο που δεν πληροί την αντικειμενική υπόσταση θεσμοθετημένου αυτοτελούς εγκλήματος. Κατά συνέπεια, από πλευράς ποινικής αξιολόγησης, το bullying εκδηλώνεται συχνά και ως ένα σύνθετο και εμφανώς περίπλοκο φαινόμενο ποικίλων αξιόποινων πράξεων που ενέχει επίσης το δυσχερώς διαχειρίσιμο στοιχείο ότι κατά κανόνα διαπράττεται από ανηλίκους ή άτομα νεαρής ηλικίας.
Χρέος, βέβαια, της δικαιοσύνης είναι να διαχωρίζει την άσκηση εκφοβισμού με την παιδική «σκανταλιά» που γίνεται καλοπροαίρετα και με αγαθή, περιπαικτική διάθεση.
Πρέπει, επίσης, να επισημάνουμε ότι οι πράξεις που συνθέτουν το φαινόμενο του bullying μπορεί να αποτελούν είτε πλημμελήματα, άρα τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης μέχρι 9 χρόνια, είτε κακουργήματα, άρα τιμωρούνται με ποινή κάθειρξης μέχρι 20 χρόνια και διώκονται είτε κατ’ έγκληση είτε αυτεπάγγελτα. Αλλά και οι γονείς των παιδιών που διαπράττουν αδίκημα στο πλαίσιο συμπεριφοράς bullying είναι δυνατό να διωχθούν ποινικά για το πλημμεληματικό αδίκημα παραμέλησης εποπτείας ανηλίκων (άρθρο 360 Ποιν. Κωδ.). Όμοια ποινική ευθύνη υπέχουν και οι δάσκαλοι ή οι καθηγητές που ήταν επιφορτισμένοι με την εποπτεία των ανήλικων μαθητών, ενώ αυτοί ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ακόμα και πειθαρχικές συνέπειες για πλημμελή εκτέλεση καθήκοντος (άρθρο 107 Υπαλλ. Κωδ.). Επιπλέον, σύμφωνα με ειδική διάταξη που εισαγάγει ο νόμος 4332/2015 τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 μηνών όποιος ασκεί bullying. Όπως ρητά ορίζει το άρθρο 312 (Ποιν. Κώδ.), η ίδια ποινή προβλέπεται και για όποιον παραμέλησε κακόβουλα τα καθήκοντά του και δεν απέτρεψε, ως όφειλε το αδίκημα.
Στις περιπτώσεις διαδικτυακού bullying, το οποίο γιγαντώνεται διαρκώς, εφαρμόζονται τα άρθρα 348 Α’ , 348 Β’ και 348 Γ’ του Ποινικού Κώδικα και αφορούν: δίωξη για πορνογραφία ανηλίκων, προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους και πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων ,ενώ εφαρμογή έχει το άρθρο 22 του ν. 2472/1997 που τιμωρεί το αδίκημα για την παράνομη διάδοση προσωπικών δεδομένων.
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του bullying είναι τεράστιες. Τα θύματα μπορεί να αναπτύξουν ένα φάσμα ψυχολογικών και σωματικών συμπτωμάτων που μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά την ενήλικη ζωή τους.
Για το λόγο αυτό οφείλουμε όλοι να αντιδράσουμε!
Η οικογένεια, το σχολείο και η Πολιτεία έχουν την υποχρέωση να παρέχουν στο παιδί υποστήριξη και ασφάλεια χωρίς διάθεση κατάκρισης. Επίσης, το περιβάλλον του παιδιού που έπεσε θύμα bullying, οφείλει να αφουγκραστεί τα συναισθήματα και τις ανάγκες του. Η ψυχολογική υποστήριξη από ειδικό επιστημονικό προσωπικό κρίνεται, επίσης, απαραίτητη, ενώ η συνεργασία σχολείου και οικογένειας μπορεί να έχει θεαματικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι καμία στρατηγική αντιμετώπιση του φαινομένου δεν θα είναι αποτελεσματική εάν όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί, ειδικοί δεν είναι έτοιμοι να μιλήσουν για το bullying ανοιχτά και υπεύθυνα!
ΠΗΓΉ:www.grtimes.gr
