Οι Ανδριτσάνοι θα πρέπει να πούμε ότι κατά κάποιο τρόπο ήταν προνομιούχοι ως προς τα θέματα παιδείας κατά την εποχή του Καποδίστρια. Η ύπαρξη δύο ευεργετών του Νικόλαου Μπαρμπαδήμου που διέθεσε όλη την περιουσία του για να υπάρξει κτήριο και να στηθεί το σχολείο στην Ανδρίτσαινα καθώς και του Κ.Ν. Παπαδήμου και οι ενέργειές τους προς τις αρχές για βελτίωση της κτιριακής υποδομής και τον διορισμό δασκάλου ήταν στοιχεία που πολλές πόλεις και χωρία δεν διέθεταν στην Ελλάδα του 1830
Στις 28 Ιανουαρίου του 1830 υπάρχει έγγραφο που επισημαίνει τις ελλείψεις και την ανάγκη για παραπέρα επισκευές (Σημ. κγ : Τα κείμενα έχουν αποδοθεί σε σύγχρονη, καθομιλουμένη νεοελληνική γλώσσα, με στόχο να παραμείνει το περιεχόμενο σαφές και ζωντανό, χωρίς τον δυσνόητο για σήμερα λόγο της τότε εποχής)
Ανδρίτσαινα, 28 Ιανουαρίου 1830
Αναφορά του Διοικητή Καρυταίνης
Όσον αφορά το σχολείο της Ανδρίτσαινας (σας επισυνάπτεται και το σχετικό σχέδιο για ενημέρωση), το ανατολικό του τμήμα έχει επισκευαστεί, εκτός από τα παράθυρα, λόγω έλλειψης υλικών. Το δυτικό τμήμα, όμως, παραμένει χωρίς στέγη και πάτωμα, για τον ίδιο λόγο: την έλλειψη υλικών.
Το μέρος που έχει ήδη επισκευαστεί –και στο οποίο σύντομα θα τοποθετηθούν και τα παράθυρα– είναι επαρκές για τη διδασκαλία με τη μέθοδο της αλληλοδιδακτικής. Μόλις εξασφαλιστούν τα απαραίτητα υλικά, θα ολοκληρωθεί και η επισκευή του υπόλοιπου κτιρίου, όπως και των τμημάτων της μεγάλης αίθουσας που δεν έχουν ακόμα επισκευαστεί. Στις άκρες της αίθουσας, αν μπορέσει να εξυπηρετήσει ο ιδιοκτήτης κύριος Νικόλαος Παπαδήμος, θα κατασκευαστούν δύο μικρά οικήματα για να στεγαστούν οι δάσκαλοι.
Δυστυχώς, δεν καταφέραμε να βρούμε τοπικούς πόρους για την ολοκλήρωση των έργων. Εκτός αν η Κυβέρνησή σας κρίνει σκόπιμο να δώσει εντολή ώστε οι ιδιώτες που κόβουν ξυλεία από τα εθνικά δάση της επαρχίας Φαναριού και την εμπορεύονται, να πληρώσουν έναν συγκεκριμένο φόρο για τον σκοπό αυτό.
Οι κάτοικοι της Ανδρίτσαινας περιμένουν με ανυπομονησία να σταλεί ο δάσκαλος της αλληλοδιδακτικής, μαζί με τα απαραίτητα υλικά για την εφαρμογή της μεθόδου του.
Ο διπλανός στην σχολή ναός, αφιερωμένος στην Αγία Βαρβάρα, χτίστηκε κι αυτός με έξοδα του ίδιου ευεργέτη, του γέροντος κυρίου Νικολάου Παπαδήμου. Έχει μήκος 20 πήχεις, πλάτος 14 και ύψος 8.
Αυτά προς το παρόν, σχετικά με τη Σχολή και την Εκκλησία.
Ακολουθεί στην συνέχεια έγγραφο του επί της Δημοσίας Παιδείας Γραμματέως για την επίλυση του θέματος :
Προς τον Διοικητή Καρυταίνης
Η αναφορά σας με αριθμό 646 σχετικά με το σχολείο της Ανδρίτσαινας, καθώς και το συνημμένο σχέδιο, υποβλήθηκαν στην Εξοχότητά Του.
Για να διαμορφωθεί το εσωτερικό του κτιρίου όπως απαιτεί η μέθοδος διδασκαλίας, δόθηκε εντολή στον οχυρωματοποιό κύριο Σταυρίδη να μεταβεί ειδικά στην Ανδρίτσαινα, υπό τις οδηγίες σας, ώστε να ετοιμάσει το κατάλληλο σχέδιο και να σας παραδώσει τον εκτιμώμενο προϋπολογισμό των εξόδων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του έργου.
Μόλις ολοκληρωθεί το σχολείο, θα πρέπει να ενημερώσετε την Κυβέρνηση ώστε να αποσταλεί ο δάσκαλος, εξοπλισμένος με τα απαραίτητα για τη διδασκαλία. Για τον λόγο αυτό, παρακαλείστε να ειδοποιήσετε εγκαίρως και τη Γραμματεία.
Παρακαλείστε επίσης να μεταφέρετε, εκ μέρους της Κυβέρνησής σας, τις ευχαριστίες της στον αξιότιμο πολίτη κύριο Νικόλαο Παπαδήμο για τον ζήλο που επιδεικνύει σε κοινωφελή έργα και για τις γενναιόδωρες συνεισφορές του υπέρ του σχολείου.
Ναύπλιο, 7 Ιουλίου 1830
Ο Γραμματέας επί της Δημόσιας Παιδείας
Τελικά ο τότε υπολοχαγός Δ. Σταυρίδης του Σώματος των Οχυροματοποιών και Αρχιτεκτόνων του στρατού πήγε στην Ανδρίτσαινα και προχώρησε στις αναγκαίες ενέργειες ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για να καταστεί το κτήριο του σχολείου που ανεγέρθηκε από τον ευεργέτη Ν. Μπαμπαδήμο λειτουργικό και να ξεκινήσει η φοίτηση μαθητών.
Στην Ανδρίτσαινα λοιπόν στα 1830 υπάρχουν δύο σχολεία. Το αλληλοδιδακτικό και το ελληνικό. Όμως παρά την παρουσία των ευεργετών και την χρηματοδότηση, από την δημογεροντία, των σχολείων τα χρήματα δεν επαρκούν και οι Ανδριτσάνοι με επιστολή τους απευθύνονται για βοήθεια στον Καποδίστρια. Ας δούμε λοιπόν πως μας παρουσιάζει το γεγονός αυτό ο ιστοριοδίφης-ιατρός Γ.Ν.Δημητρακόπουλος
«Συνεχίζουμε τη καταχώρηση των εγγράφων των σχετικών με την ίδρυση του πρώτου σχολείου στη πρωτεύουσα της επαρχίας Ανδρίτσαινα·
Στην σημερινό μας σημείωμα θα παραθέσουμε ένα σπουδαιότατο έγγραφο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, (υπουργείο Θρησκείας, φάκελος 40) υπογεγραμμένο από όλους τους, προκρίτους και εξέχοντες της πόλεως Ανδριτσαίνης μέσα από το οποίο θα δούμε πολλά ενδιαφέροντα.
Κατ’ αρχάς από το έγγραφο αυτό προκύπτει ότι δυο ήσαν οι κύκλοι των πρώτων γραμμάτων της παιδείας. Πρώτον το Αλληλοδιδακτικό και δεύτερον το Ελληνικόν. Και το μεν αλληλοδιδακτικό αντιστοιχεί με το σημερινό δημοτικό σχολειό μας στο οποίο όλοι φοιτήσαμε. Η διαφορά είναι επειδή, τότε, δάσκαλοι δεν υπήρχαν γινόταν μία αλληλοδιδαχή από μεγαλύτερους μαθητές. Το δε Ελληνικόν ή Ελληνική σχολή αντιστοιχούσε με το άλλοτε Ελληνικό Σχολείο των αρχών του 20ου αιώνα. Στο Ελληνικό σχολείο διοριζόντουσαν γραμματισμένοι δάσκαλοι και κυρίως καλόγεροι ή ιερωμένοι πού είχαν φοιτήσει στις μεγάλες σχολές, της Κωνσταντινουπόλεως, των Ιωαννίνων και άλλων ακόμη κέντρων στα οποία ανθούσε ή ελληνική παιδεία και ακόμα σε μοναστήρια με παράδοση, στα όποια διδασκόταν εκτός από τη θεολογία και την εκκλησιαστική πρακτική και ή αρχαία ελληνική φιλολογία (Θουκυδίδης, Πλάτωνας κλπ.). Και με την παρέκβαση αυτή για την παιδεία της επαναστάσεως, ερχόμαστε στο έγγραφο.
Το έγγραφο γραμμένο προφανώς από μορφωμένο άνθρωπο (όπως υποπτεύεται ο Δημητρακόπουλος το είχε μάλλον συντάξει ο διδάσκαλος της Ελληνικής σχολής Δοσίθεος Κ. Μιχαλακόπουλος) αρχίζει με ένα αρχαίο ρητό το οποίο το συνδέει με την αγάπη πού έδειχνε ανέκαθεν ο Κυβερνήτης Καποδίστριας για την παιδεία. Τον Κυβερνήτη Καποδίστρια το έγγραφο αυτό κολακεύει τον και τον εξυψώνει στον υπέρτατο βαθμό με κοσμητικά επίθετα πού προκαλούν εντύπωση για τις υπερβολές τους.
Στη συνέχεια αφού οι συνυπογράφοντες καθιστούν γνωστό ότι με ερανική εισφορά συγκέντρωσαν ένα χρηματικό ποσό, ζητούν απ’ αυτόν να δεχθεί την εισφορά αυτή και επί πλέον να δείξει φροντίδα και να συντελέσει στην επιτυχία του κοινωφελούς αυτού σκοπού. Γνωρίζει ακόμα ότι όλοι ομού εξέλεξαν σαν διδάσκαλο της Ελληνικής Σχολής τον Δοσίθεον Κ. Μιχαλακόπουλον, ο οποίος «καὶ συνθεμελιωτὴς καὶ συγκτήτωρ προθυμότατος ἐστάθη μετὰ τοῦ εἰρημένου γέροντος Μπαρμπαδήμου, καὶ γνωστὸς καὶ δεδοκιμασμένος διὰ τὴν πολυχρόνιον διδασκαλίαν καὶ διὰ τὰς ὁποίας κατέβαλε κόπους εἰς τελειοποίησιν τοῦ καταστήματος τούτου».
Από τη περικοπή της αναφοράς αυτής παρατηρούμε ότι ο καλός αυτός δάσκαλος κατέβαλλε, μολονότι ξένος, μαζί με τον Μπαρμπαδήμο πολλούς κόπους για να επισκευαστή το σχολείο. Αποκαλείται δε μάλιστα και «συγκτήτωρ» δηλαδή σαν να ήταν και αυτός μαζί με τον Μπαρμπαδήμο ιδιοκτήτες του σχολείου.
Δια το δάσκαλο αυτό μάς δίδει κάποια βιογραφικά στοιχεία ο Φωτάκος στο βιβλίο του «Βίοι Πελοποννησίων ανδρών».
Ο Δοσίθεος Κ. Μιχαλακόπουλος καταγόταν από το Ζυγοβίστι τής Γορτυνίας· Ήταν ιερωμένος. Μορφωμένος πάρα πολύ είχε σπουδάσει στην Ιόνιο Ακαδημία της Κερκύρας· Στην αρχή της Επαναστάσεως βρισκόταν στη Ζάκυνθο εξασκώντας εκεί το διδασκαλικό επάγγελμα. Άμα ξέσπασε ή επανάσταση και λευτερώθηκε ο Μοριάς, πέρασε στην επαρχία Ολυμπίας και εγκαταστάθηκε στην Ανδρίτσαινα, όπου έμεινε πολλά χρόνια και εξασκούσε το επάγγελμα του δημοδιδασκάλου. Ήξερε πάρα πολλά πράγματα και δίδασκε όπως θα δούμε μαζί με όλα τα άλλα και Ιταλικά· Καθώς γράφει ο Φωτάκος όταν βρισκόταν δάσκαλος στην Ανδρίτσαινα «παρεκίνει τους Έλληνας προς τον πόλεμον».
Τέλος από το έγγραφο πληροφορούμαστε ότι το αλληλοδιδακτικό σχολειό, δηλαδή το Δημοτικό πού λέμε σήμερα, θα λειτουργήσει σε άλλο κτίριο πού σώζεται στο Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου και το οποίο βρίσκεται στο μέσον της πόλεως Ανδρίτσαινας.
Από πληροφορίες πού έδωσαν στον ιστοριοδίφη Γ. Ν. Δημητρακοπουλον κάτοικοι της Ανδρίτσαινας το 1975 ο Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, πού καθώς λέει το έγγραφο, βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως, είναι ακριβώς στο σημείο πού είναι σήμερα ο Ναός του Αγίου Νικολάου. Ο ναός αυτός ήταν δισυπόστατος και εις αυτόν τιμόντουσαν τόσο τα Εισόδια της Θεοτόκου όσο και ο Άγιος Νικόλαος. Ήταν κτισμένος στο ανατολικό τμήμα του σημερινού Ναού του Αγίου Νικολάου, δίπλα από το μπαλκόνι της οικίας Παπαλέξη (Κανελλοπούλου, Παυσανίου και Πέτρου) και γκρεμίσθηκε μετά πολλού κόπου για να διαμορφωθεί το οικόπεδο. Κάπου εκεί πλησίον —πιθανόν η οικία ή το παλαιόν οινοπωλείο του Πολύβιου— ή η οικία Γεωργίου Γούτα (όπου το 1975 ήταν ξύλινος υγειονομικός Σταθμός) — βρισκόταν και το αρχικό κτίριο του «αλληλοδιδακτικού» σχολείου στο οποίο μάθαιναν τα γράμματα —πριν ακόμα ξεσπάσει η επανάσταση— οι Ανδριτσάνοι.
Το έγγραφο που στάλθηκε στον Καποδίστρια έχει ως ακολούθως
Ἐξοχώτατε,
«Τυφλὸς ἀνὴρ, ὃς Ἡράκλει στόμα μὴ παραβάλοι», εἶπεν εἷς τῶν σοφῶν ἡμῶν προγόνων. Τυφλότερος δέ, ὅμως, καὶ λίαν ἀναίσθητος λογίζεται, Ἐξοχώτατε Κυβερνῆτα, ὁστις ἐκ πεισμονῆς σατανικῆς, κλεῖων τότε τὰ σωματικὰ καὶ ψυχικὰ ὄμματα, δὲν ἤθελεν θαυμάζειν ἔκθαμβος, πανηγυρίζειν ἀγαλλόμενος καὶ διακηρύττειν στεντορείως τὴν τοσαύτην, πρὸς ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα κοινῶς, καὶ πρὸς ἕνα ἕκαστον Ἕλληνα ἰδίως, πατρικὴν τῆς Ὑμετέρας Ἐξοχότητος κηδεμονίαν.
Μόλις, θείᾳ εὐδοκίᾳ, ἐπάτησεν τὸ πάλαι μὲν διὰ τὴν τυραννίαν πολύστονον, νῦν δὲ διὰ τὴν προστασίαν τῆς Ὑ.Ε. μακάριον τῆς Ἑλλάδος ἔδαφος, καὶ αὐτοῦ ἀμέσως διεσκόρπισε τὸν κατακλονίζοντα τοὺς δυστυχεῖς μὲν, πλην γενναίους Ἕλληνας, τῆς ὀλεθρίου ἀναρχίας τρομερώτατον λαῖλαπα, ἀντικαταστήσαντα τοὺς ἡρεμεῖς καὶ γλυκεῖς τῆς εὐνομίας ζεφύρους· δι’ ὧν ἀναζωογονηθέντες, ἕκαστος καθ’ ἄξιαν, προχωροῦσι χορεύοντες τὸ σωτήριον, τῆς εὐδαιμονίας τὸν ἱερώτατον ἀγῶνα.
Διέλυσε, καὶ προβαίνουσα ἀφανίζει, τὸ σκοτεινότατον νέφος τῆς κτηνώδους ἀμαθείας, τοσούτους ἐνιαυτοὺς κατακαλύπτον, ἀναξίως, τὴν πάλαι διδάσκαλον τῆς οἰκουμένης γῆς. Μάρτυρες τοῦ λόγου, τὰ πανταχοῦ τῆς Ἑλλάδος τῆς παιδείας καταστήματα, ὅπου ἡ νεολαία, ἐκπαιδευομένη, ἐλπίζει ἑαυτὴν, ἄνευ ἀντιρρήσεως, ἀνακτῆσαι τὴν παλαιὰν τῶν προγόνων ἐπὶ σοφίᾳ δόξαν, νὰ ἀνακαλέσῃ εἰς τὰς ἰδίας ἐστίας τὰς οὐρανίας Μούσας, καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν ἀείμνηστα κατορθώματα.
Ταῦτα πάντα, Ἐξοχώτατε καὶ Σεβαστὲ ἡμῶν Κυβερνῆτα, τὰ νῦν ἑστῶτα, καὶ ἄλλα ἀσυγκρίτως πλείονα μέλλοντα εὐεργετήματα, ἐνέπνευσαν εἰς ἡμᾶς τὸ μέγιστον θάρρος νὰ ἐπακουμβήσωμεν, ὡς ἐπὶ ἱερᾶς ἀγκύρας, εἰς τὸ ἕδραιον τῆς πατρικῆς ταύτης κηδεμονίας, αἰτούμενοι νὰ συμμεθέξωμεν καὶ ἡμεῖς τῆς ἀγρυπνοῦ προστασίας τῆς Ὑ.Ε., δηλοῦντες ὅτι ὁ Σεβάσμιος Κτήτωρ Νικόλαος Μπαρμπαδήμος τοῦ ἐν τῇ πόλει ταύτῃ Ἑλληνικοῦ καταστήματος, ἐπιθυμῶν, πρὸ τοῦ θανάτου του, ἰδεῖν τοῦτο πάλιν, ὡς καὶ πρότερον, νὰ ἀνακαινισθῇ, κατέβαλε τὰ πρὸς ἐπισκευὴν καὶ βελτίωσιν αὐτοῦ.
Ὅθεν, καὶ ἡμεῖς συνεισφέροντες κατὰ δύναμιν ἕκαστος, ἔχει εἰς μισθὸν τοῦ διδασκάλου, προστρέχομεν καὶ εἰς τὴν προστασίαν τοῦ κοινοῦ, πρὸς ἡμῶν καὶ τοῦ Κυβερνήτου, καθυποβάλλοντες τὴν καταβληθεῖσαν συνεισφορὰν, καὶ θερμῶς παρακαλοῦντες νὰ δεχθῇ εὐμενῶς ταύτην, καὶ δείξῃ καὶ εἰς ἡμᾶς τὴν ἄμεσον αὐτῆς φροντίδα, συντελοῦσαν εἰς ἐπιτυχίαν τοῦ κοινωφελοῦς τούτου σκοποῦ.
Διδάσκαλον ἐξελέξαμεν τὸν κύριον Δοσίθεον Κωνστ. Μιχαλακόπουλον, ὃς καὶ συνθεμελιωτὴς καὶ συγκτήτωρ προθυμώτατος ἐστάθη μετὰ τοῦ εἰρημένου γέροντος, καὶ γνωστὸς καὶ δεδοκιμασμένος διὰ τὴν πολυχρόνιον διδασκαλίαν, καὶ διὰ τοὺς κόπους, οὓς κατέβαλε εἰς τελειοποίησιν τοῦ καταστήματος τούτου· ὑπόσχεται δὲ νὰ διδάξῃ τὴν νεολαίαν τῆς πόλεως ταύτης, καὶ τοὺς ὅσοι ἐκ τῆς ἐπαρχίας συναχθῶσιν, τὴν Ἑλληνικὴν διάλεκτον, Λατινικὴν καὶ Ἰταλικὴν ἡμέραν παρ’ ἡμέραν, καὶ ὅ,τι ἄλλο φιλολογικὸν καὶ ἠθικὸν μάθημα συγχωρήσῃ ὁ καιρός.
Περὶ δὲ τοῦ ἀλληλοδιδακτικοῦ Σχολείου, θέσιν ἀρμοδίαν ἐκρίναμεν τὸ κτίριον τὸ σωζόμενον ἐν τῷ Ναῷ τῶν Εἰσοδίων τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὃ ἐν μέσῳ τῆς πόλεως ταύτης, καὶ χρησιμεῦσαν καὶ πρότερον εἰς Παιδαγωγικὸν Σχολεῖον.
Εὔελπιδες ὄντες ὅτι θέλετε δεῖξαι καὶ πρὸς ἡμᾶς τὴν βοήθειαν, ἣν καὶ πρὸς ὅλην τὴν Ἑλλάδα ἐπεδείξατε, μὲ ὅλον τὸ βαθύτατον σέβας, ὑποσημειούμεθα.
Τῇ 9ῃ Ἰουνίου 1831, ἐν Ἀνδριτσαίνῃ
Οἱ εὐπειθεῖς πολῖται:
Σακελλίου Λεονάρδος, Ἀνδρέας Ζαφειρόπουλος, Τζανέτος Χρηστόπουλος, Ἀναστ. Παπαλεξίου, Δημητράκης Δημητρακόπουλος, Π. Ἰατρόπουλος, Παναγὴς Ἀντωνόπουλος, Δημήτριος Δρακόπουλος, Θεοδωρᾶκης Ἀσημακόπουλος, Ἀντώνης Λιακόπουλος, Ἀντώνης Ζαφειρόπουλος, Νικόλαος Ζαφειρόπουλος, Δήμος Κανελλόπουλος καὶ ἀδελφοί, Ἀνάστος Νικολόπουλος, Κωνσταντῖνος Παρθενίου, Γεώργιος Βασιλείου Γουναρόπουλος, Κανέλλος Σταϊκόπουλος, Ἰωάννης Μπογιατζής.»
Προκειμένου να γίνει κατανοητό το κείμενο του εγγράφου προχωρήσαμε σε απόδοση του ιστορικού κειμένου της 9ης Ιουνίου 1831 στη σύγχρονη, καθομιλουμένη ελληνική γλώσσα, με σεβασμό στο ύφος και στο νόημα του πρωτοτύπου:
Ανδρίτσαινα, 9 Ιουνίου 1831
Προς τον Εξοχότατο Κυβερνήτη
«Κανείς να μη συγκριθεί με τον Ηρακλή, αν δεν έχει τη δύναμή του», είχε πει ένας από τους σοφούς προγόνους μας. Και πράγματι, θα ήταν εντελώς τυφλός και αναίσθητος εκείνος που, από πείσμα και εμπάθεια, αρνιόταν να δει και να αναγνωρίσει την πατρική φροντίδα που εσείς, Εξοχότατε, δείχνετε για όλη την Ελλάδα και για κάθε Έλληνα ξεχωριστά.
Με το που πατήσατε, με τη χάρη του Θεού, στα ιερά εδάφη αυτής της πολύπαθης πατρίδας —που κάποτε βρισκόταν κάτω από τον ζυγό της τυραννίας και τώρα απολαμβάνει την προστασία σας—, εξαφανίσατε τον φοβερό ανεμοστρόβιλο της καταστροφικής αναρχίας που ταλάνιζε τους δύσμοιρους αλλά γενναίους Έλληνες. Τη θέση του πήραν οι απαλές αύρες της έννομης τάξης και ειρήνης. Κι έτσι, ανανεωμένοι, όλοι προχωρούμε με χαρά προς τον ιερό αγώνα της ευημερίας και της προόδου.
Διαλύσατε —και συνεχίζετε να διαλύετε— το σκοτάδι της άγνοιας που, για τόσα χρόνια, αδίκως σκέπαζε αυτή τη γη, που κάποτε υπήρξε δασκάλα του κόσμου. Απόδειξη αυτών, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ξεφυτρώνουν παντού στην Ελλάδα. Εκεί η νέα γενιά διδάσκεται, ελπίζοντας να ανακτήσει τη χαμένη φήμη των προγόνων της στη σοφία, να επαναφέρει τις Μούσες στις εστίες τους, και να συνεχίσει τα αθάνατα έργα που εκείνες ενέπνευσαν.
Αυτές οι πράξεις σας, Εξοχότατε και Σεβαστέ μας Κυβερνήτη, και όσα ακόμα μεγαλύτερα ωφελήματα ετοιμάζετε, μας έδωσαν το θάρρος να στραφούμε με εμπιστοσύνη στην πατρική σας προστασία, ζητώντας να μας συμπεριλάβετε κι εμάς κάτω από την αγρυπνούσα φροντίδα σας.
Σας γνωστοποιούμε, λοιπόν, ότι ο σεβαστός συμπολίτης μας Νικόλαος Μπαρμπαδήμος, ιδρυτής του ελληνικού σχολείου της πόλης μας, θέλησε —πριν το τέλος της ζωής του— να δει το σχολείο αυτό ανακαινισμένο, όπως ήταν παλιά. Γι’ αυτό και κάλυψε τα έξοδα επισκευής και βελτίωσής του.
Εμείς, από τη μεριά μας, συμβάλαμε ο καθένας όσο μπορούσε, ώστε να συγκεντρωθούν τα χρήματα για τον μισθό του δασκάλου. Και τώρα απευθυνόμαστε στην Κυβέρνησή σας και σας υποβάλλουμε την κοινή μας συνεισφορά, παρακαλώντας θερμά να την αποδεχθείτε με καλοσύνη και να δείξετε και σ’ εμάς τη φροντίδα σας, ώστε να επιτευχθεί ο κοινωφελής αυτός σκοπός.
Ως δάσκαλο επιλέξαμε τον κύριο Δοσίθεο Κωνσταντίνο Μιχαλακόπουλο, που όχι μόνο ήταν συμμέτοχος και συνοδοιπόρος του ευεργέτη μας, αλλά είναι και άνθρωπος δοκιμασμένος και γνωστός για τη μακρόχρονη εκπαιδευτική του προσφορά και τους κόπους που κατέβαλε για να ολοκληρωθεί το έργο του σχολείου. Έχει αναλάβει να διδάσκει τη νεολαία της πόλης μας —και όποιον άλλο μαθητή έρθει από την επαρχία— στην ελληνική, λατινική και ιταλική γλώσσα, καθημερινά, καθώς και σε όποιο άλλο φιλολογικό και ηθικό μάθημα επιτρέπει η εποχή.
Όσο για το αλληλοδιδακτικό σχολείο, επιλέξαμε κατάλληλο κτίριο: τον σωζόμενο χώρο εντός του Ναού των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου, στο κέντρο της πόλης, που είχε χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν ως Παιδαγωγική Σχολή.
Ελπίζουμε ότι θα δείξετε και σ’ εμάς την ίδια βοήθεια που προσφέρατε σε όλη την Ελλάδα. Με τον βαθύτερο σεβασμό,
Οι υπάκουοι πολίτες:
Σακελλίου Λεονάρδος, Ανδρέας Ζαφειρόπουλος, Τζανέτος Χρηστόπουλος, Αναστάσιος Παπαλεξίου, Δημητράκης Δημητρακόπουλος, Π. Ιατρόπουλος, Παναγής Αντωνόπουλος, Δημήτριος Δρακόπουλος, Θεοδωράκης Ασημακόπουλος, Αντώνης Λιακόπουλος, Αντώνης Ζαφειρόπουλος, Νικόλαος Ζαφειρόπουλος, Δήμος Κανελλόπουλος και αδελφοί, Ανάστος Νικολόπουλος, Κωνσταντίνος Παρθενίου, Γεώργιος Βασιλείου Γουναρόπουλος, Κανέλλος Σταϊκόπουλος, Ιωάννης Μπογιατζής.
Κάνοντας μια ανάλυση του επίσημου εγγράφου μπορούμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα :
1. Είδος και σκοπός του εγγράφου
Όπως αντιλαμβανόμαστε πρόκειται για συλλογική αναφορά των κατοίκων της Ανδρίτσαινας προς τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, με στόχο την επίσημη γνωστοποίηση της επαναλειτουργίας του Ελληνικού Σχολείου στην πόλη τους και την αισιοδοξία για την ένταξή του στην κρατική προστασία. Είναι ταυτόχρονα:
- Υμνητικός λόγος προς τον Κυβερνήτη.
- Ανακοίνωση δωρεάς για την επισκευή του σχολείου.
- Αίτημα υποστήριξης από την κρατική εξουσία.
2. Ρητορική και ύφος
Το ύφος του κειμένου είναι εξόχως ρητορικό, υπερβατικό και εγκωμιαστικό, με στοιχεία που προέρχονται από:
- Την αρχαία ελληνική ρητορική και σοφιστική παράδοση (π.χ. αναφορές σε Ηράκλειτο, Μούσες, Ζέφυρους κ.λπ.).
- Το εκκλησιαστικό-πατριαρχικό ύφος (π.χ. χρήση λέξεων όπως «ευδοκία», «ιερά άγκυρα», «Σεβαστέ ημών Κυβερνήτα»).
- Την πατριωτική ευγλωττία του αγώνα της ανεξαρτησίας.
Πρόκειται για υψηλόφρονα λόγο, που εξυψώνει τον Κυβερνήτη σχεδόν σε θεοποιημένη μορφή, εστιάζοντας στα ευεργετικά του έργα.
3. Πολιτική λειτουργία
Η αναφορά λειτουργεί πολιτικά με τρεις τρόπους:
α. Ενίσχυση της νομιμοποίησης του Κυβερνήτη
Αναδεικνύει την πατρική του μέριμνα ως πηγή σωτηρίας μετά την αναρχία. Η κοινότητα ενσωματώνει πλήρως το αφήγημα της Καποδιστριακής εξουσίας περί ανάταξης του έθνους διά της κεντρικής ηγεσίας.
β. Τοπική προβολή και συμμετοχή
Η πόλη της Ανδρίτσαινας παρουσιάζεται ως συνειδητοποιημένος εταίρος στο νέο κράτος: διαθέτει πρωτοβουλία, δωρητές, οργανωτική ικανότητα και επιθυμεί να ενταχθεί στο κρατικό πλάνο.
γ. Αίτηση κρατικής φροντίδας
Η αναφορά είναι και ένα αίτημα: ζητεί την ένταξη του σχολείου στην κρατική προστασία και χρηματοδότηση, αξιοποιώντας την επιδεικνυόμενη πίστη και εθνική ευθυγράμμιση ως επιχείρημα.
4. Η σημασία της Παιδείας
Το έγγραφο εντάσσεται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής του Καποδίστρια, που θεωρούσε την παιδεία βασικό πυλώνα για την εδραίωση του νέου κράτους. Σημαντικά σημεία:
- Αναφορά στην «πάλαι ποτέ διδάσκαλο της οικουμένης» Ελλάδα, με στόχο την πολιτισμική ανασύσταση.
- Αλληλοδιδακτικό σύστημα, βασισμένο στην ιδέα της αυτάρκειας και της οργανικής παιδείας.
- Πολυγλωσσία (Ελληνικά, Λατινικά, Ιταλικά): στόχος η αναγέννηση του ελληνισμού με ευρωπαϊκά πρότυπα.
5. Κοινωνική διάσταση
Το σχολείο φαίνεται να είναι προϊόν συλλογικής προσπάθειας:
- Αναφέρεται ο κτήτορας Μπαρμπαδήμος, ένας ευεργέτης της πόλης και σημαντικός και ευκατάστατος πολίτης.
- Παρουσιάζεται η ευρύτερη κοινότητα να συνδράμει με «κατά δύναμιν» εισφορές.
- Ο δάσκαλος Μιχαλακόπουλος αναδεικνύεται όχι απλώς ως λειτουργός, αλλά ως συνθεμελιωτής του έργου.
Αυτή η συνάρθρωση ατομικού οράματος, κοινοτικής δράσης και κρατικής προσδοκίας συνιστά βασική αρχή του καποδιστριακού οράματος.
6. Γλωσσικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά
- Χρήση καθαρεύουσας υψηλού βαθμού, σχεδόν εφάμιλλης λόγιας βυζαντινής ρητορείας.
- Πολλές σύνθετες λέξεις με ποιητική χροιά (π.χ. «πολύστονος», «στεντορείως», «συνθεμελιωτής», «αγρυπνού»).
- Παράλληλα, διακρίνεται ιδεολογικός συντηρητισμός: πίστη στον ηγεμόνα, θεοκεντρική ερμηνεία της ιστορίας, ιεραρχική κοινωνική δομή.
Το έγγραφο των Ανδριτσάνων προς τον Καποδίστρια, που διασώζεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, δεν αποτελεί απλώς μια αίτηση για οικονομική ενίσχυση· είναι μια συγκινητική μαρτυρία της φιλομάθειας, της συλλογικής προσπάθειας και του βαθύτατου σεβασμού προς την παιδεία. Σε μια εποχή που η Ελλάδα προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της μετά την Επανάσταση, η Ανδρίτσαινα αναδεικνύεται ως παράδειγμα τοπικής πρωτοβουλίας, ευγένειας πνεύματος και προσήλωσης στις αξίες του ελληνισμού. Η επιλογή του λόγιου και δραστήριου Δοσίθεου Μιχαλακόπουλου ως διδασκάλου, όπως και η συνεισφορά του γέροντα Μπαρμπαδήμου, φανερώνουν την αποφασιστικότητα μιας μικρής κοινωνίας να ξαναδώσει ζωή στο σχολείο της, θεμέλιο της εθνικής και πνευματικής της αναγέννησης. Μέσα από τις γραμμές αυτού του ιστορικού τεκμηρίου διαγράφεται η έμπρακτη πίστη ότι η μόρφωση είναι το μέσον με το οποίο οι λαοί ελευθερώνονται όχι μόνο πολιτικά, αλλά και ψυχικά.
boraeinai.blogspot.com
